قرص دوفاستون یا دیدروژسترون نوعی پروژسترون مصنوعی بوده و در مواردی که بدن قادر به تولید پروژسترون نباشد، تجویز می‌گردد. در این مقاله به بررسی این دارو می‌پردازیم.
همانطور که می‌دانید استروژن و پروژسترون دو هورمون مهم بدن زنان به شمار می‌روند که توسط تخمدان‌ها ترشح می‌شوند. کار این هورمون‌ها تنظیم چرخه قاعدگی و آماده نگه داشتن بدن و دستگاه تولید مثل جهت باروری است. عدم تولید کافی هر یک از این هورمون‌ها موجب اختلال در چرخه قاعدگی شده و مشکلاتی مانند عادت ماهیانه نامنظم و خونریزی غیرطبیعی رحم را به همراه دارد. در این شرایط، هورمون ناکافی باید به نوعی جبران شود که پزشکان معمولا قرص دوفاستون (Duphaston) که حاوی پروژسترون مصنوعی است را برای بیمار تجویز می‌نمایند.
عوارض قرص دوفاستون
قرص دوفاستون نیز ممکن است همانند هر قرص و داروی دیگری دارای برخی عوارض باشد. در این قسمت به عوارض قرص دوفاستون اشاره خواهیم کرد:
- آمبولی ریوی
- لکه بینی
- ورم کردن قوزک پا
- خونریزی‌های غیرطبیعی
- تغییر در اشتها
- ترومبوز شبکیه
- ترومبوفلبیت
- حالت تهوع و استفراغ
- درد سینه
- سرگیجه
- کاهش وزن
- احساس خارش
- جوش زدن
قرص دوفاستون و موارد مصرف آن
دوفاستون یک نوع پروژسترون طبیعی است و در مواردی که بدن قادر به تولید پروژسترون نباشد، تجویز می‌شود. از این دارو برای درمان اختلالات قاعدگی، قاعدگی دردناک، سندروم پیش از قاعدگی، خونریزی غیرطبیعی رحم، آندومتریوز، ناباروری و سقط جنین ناخواسته استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که این قرص، اثر محرک هورمون استروژن بر اندومتر را برطرف می‌نماید و به همین جهت احتمال سرطان اندومتر را در زنان کاهش خواهد داد.
ساختار شیمیایی قرص دوفاستون بسیار به پروژسترون طبیعی شباهت دارد و از این رو کاربرد آن مشابه پروژسترون است. پروژسترون طبیعی توسط تخمدان‌ها و در فاز دوم سیکل قاعدگی تولید شده و بر اندومتر (جداره رحم) تاثیر می‌گذارد، از این رو فاز تکثیری را به فاز ترشحی تبدیل می‌نماید. این دارو در برخی موارد برای کمک به تحریک رشد پستان‌ها و کاهش تولید تستوسترون نیز استفاده شده و علائم بروز یائسگی را نیز تا حدودی کاهش خواهد داد. دیدروژسترون موجود در قرص دوفاستون باعث نظم در قاعدگی می‌شود.
به طور کلی دارو دوفاستون بیشتر در مواردی که در زیر لیست شده است، تجویز می‌گردد:
- فقدان قاعدگی
- قاعدگی دردناک
- سقط جنین ناخواسته
- سندروم پیش از قاعدگی
- درمان آندومتریوز
- خونریزی‌های غیرطبیعی رحم
دوفاستون چگونه عمل می‌کند؟
قرص دوفاستون ۱۰ میلی‌گرمی حاوی دیدروژسترون (مشتق مصنوعی هورمون زنانه پروژسترون) است، یعنی ساختار شیمیایی آن بسیار به پروژسترون طبیعی شباهت دارد و به‌همین دلیل، کاربرد مشابه پروژسترون دارد. پروژسترون طبیعی طی فاز دوم سیکل قاعدگی توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود. این هورمون بر اندومتر (جدار رحم) تاثیر می‌گذارد و فاز تکثیری را به فاز ترشحی تبدیل می‌کند.
اندومتر که در پاسخ به استروژن در اولین فاز سیکل قاعدگی نازک شده، دیگر رشد نمی‌کند و شروع به ترشح هورمون دیگر پروتئین‌های لازم برای حفظ بارداری (در صورت بارداری) می‌نماید، در صورت نبود بارداری، سطوح استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد و اندومتر تخریب می‌شود (قاعدگی رخ می‌دهد).
در صورتی‌که فقدان پروژسترون طبیعی، نظم قاعدگی را برهم بزند یا مشکلاتی مانند آمنوره ثانویه و خونریزی رحمی غیر طبیعی ایجاد کند عملکرد دیدروژسترون در قرص دوفاستون ۱۰ سیکل قاعدگی را منظم می‌کند؛ این قرص با تحریک اندومتر برای آماده‌سازی رحم برای بارداری و حفاظت از بارداری در درمان ناباروری و سقط جنین ناخواسته نیز موثر است. دوفاستون ۱۰ بر سراسر اندومتر اثر می‌گذارد و از رشد اضافی سلول‌های آن جلوگیری می‌کند.
مقدار و نحوه مصرف این دارو
نحوه مصرف این دارو با توجه به نوع و علت بیماری متفاوت بوده و باید توسط پزشک تجویز گردد، اما به طور معمول بدین شکل است که از روز ۱۶ قاعدگی هر شب یک عدد به مدت ۱۰ روز مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از قطع شدن دارو بین ۳ تا ۱۰ روز بعد، خونریزی قاعدگی رخ خواهد داد. توجه داشته باشید که در صورت تمایل به بارداری می‌توانید در فواصل میان دو قاعدگی با همسر خود نزدیکی داشته باشید.
موارد منع مصرف دوفاستون
در صورت ابتلا به هر یک از بیماری‌های نامبرده شده زیر از مصرف این قرص جلوگیری کرده و پزشک خود را در جریان قرار دهید:
- اختلالات ترومبوتیک
- بیماری کبد
- کارسینوم پستان یا اعضای تناسلی
- سقط فراموش شده
همچنین افراد نباید در شرایط قید شده زیر نیز این قرص را مصرف نمایند:
- حساسیت به دیدروژسترون یا سایر قرص‌های دوفاستون
- بارداری یا تلاش برای بارداری
- سابقه سرطان پستان، سرطان آندومتر و یا بیماری کبد در خانواده
- سابقه لخته شدن خون و یا سکته مغزی
- خونریزی غیرطبیعی از واژن به دلایل نامشخص
روش مصرف قرص دوفاستون و تداخل دارویی آن
قرص دوفاستون را همراه با یک لیوان آب، یک یا دو بار در روز بخورید. مقدار دوز قرص و فاصله زمانی آن با توجه به تشخیص پزشک و روش درمانی شما متفاوت است. مدت زمان مصرف این قرص نیز به نظر پزشک بستگی دارد، اما فراموش نکنید که طول دوره درمان باید تکمیل شود. این قرص باید در محیط خشک و خنک با دمای زیر ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری شود. توجه داشته باشید که قرص دوفاستون با داروهای بروموکریپتین، ریفامپین، فنی توئین و کاربامازپین تداخل دارد. در صورتی که دیدروژسترون و بروموکریپتین به صورت همزمان مصرف شوند، باعث ترشح خود به خودی و بیش از حد شیر می‌شود.
- داروهای القا کننده فعالیت آنزیم‌های کبدی مانند ریفامپین، فنی توئین و کاربامازپین نیز موجب کاهش عملکرد و اثر دارو خواهند شد.
- در صورتی که مصرف قرص را در ساعت مقرر آن فراموش کرده‌اید، بلافاصله پس از به یاد آوردن، آن را بخورید، اما اگر موعد قرص بعدی نزدیک باشد، از قرص فراموش شده صرف نظر کرده و قرص بعدی را بخورید.
- توجه داشته باشید که هیچگاه نباید دو قرص را با هم مصرف کرد.
- ممکن است خونریزی‌های دوران قاعدگی در حین مصرف دارو، نامنظم شوند.
- هیچگاه نباید قرص را در صورت بروز مشکلات مندرج در این مقاله، خودسرانه و بدون مراجعه به پزشک مصرف کرد، زیرا می‌تواند مشکلات متعددی را برای شما ایجاد کند.
پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با سفالکسین “کپسول سفالکسین، مشخصات و عوارض آن” را مطالعه کنید.
برای خواندن مطالب بیشتر از خبرگزاری سلامت دیدن نمایید.